شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

باب هشتم: در آداب صحبت و همنشنی

172 نیکبخت و بدبخت کیست؟

از عاقلی پرسیدند: نیکبخت کیست و بدبختی کدام است؟ در پاسخ گفت: (نیکبخت آن است که خورد و کشت کرد. بدبخت آن کسی است که مرد و گذاشت.)

173 کیفر ثروتمند دست تنگ و پاداش ثروتمند بخشنده

حضرت موسیعليه‌السلام به قارون (سرمایه دار مغرور عصرش) چنین نصیحت کرد: نیکویی و احسان کن، همانگونه که خداوند به تو نیکی و احسان نموده است.)

قارون نصیحت موسیعليه‌السلام را نشنید و فرجام کارش را شنیدی که به عذاب الهی گرفتار شد، (که زمین، کاخ و ثروتش را بلعید.)

عرب می گوید:

جد ولا تمنن فان الفائدة الیک عائدة

بخشش و منت نگذار که نگذار که نفع آن به تو باز می گردد.

174 دعوای خنده آور یهودی و مسلمان

هر کس عقل و خرد خود را نزد خود کامل و تمام فرض می کند و فرزندش را زیبا تصور می نماید. یک نفر یهودی با مسلمانی نزاع می کرد. از گفتگوی آنها خنده ام گرفت و مسلمان خشمگینانه به یهودی می گفت: (الهی اگر این سند من درست نیست مرا به آیین یهود از دنیا ببر!)

یهودی می گفت: سوگند به تورات، اگر سخنم نادرست باشد مانند تو پیرو اسلام گردم.

آری، اگر عقل و خرد از پهنه خاک نابود شود، هیچ کس خود را جاهل نپندارد.

گر از بسط زمین، عقل منعدم گردد به خود گمان نبرد هیچکس که نادانم

175 اعتدال در نیکی

چوپانی پدر خردمندی داشت. روزی به پدر گفت: (ای پدر دانا و خردمند! به من آن گونه که از پیروان آزموده انتظار می رود یک پند بیاموز!)

پدر خردمند چوپان گفت: (به مردم نیکی کن، ولی به اندازه، نه به حدی که طرف را لوس کند و مغرور و خیره سر نماید.)

176 آموختن خاموشی از حیوانات

نادانی می خواست به الاغی سخن گفتن بیاموزد، گفتار را به الاغ تلقین می کرد و به خیال خود می خواست سخن گفتن را به الاغ یاد بدهد.

حکیمی او را دید و به او گفت: (ای احمق! بیهوده کوشش نکن و تا سرزنشگران تو را مورد سرزنش قرار نداده اند این خیال باطل را از سرت بیرون کن، زیرا الاغ از تو سخن نمی آموزد، ولی تو می توانی خاموشی را از الاغ و سایر چارپایان بیاموزی.)

177 صبر و حوصله لقمان در سؤ ال نکردن

لقمان دید آهنی در دست حضرت داوودعليه‌السلام است و همچون موم در نزد او نرم می شود و او هرگونه بخواهد آن را می سازد، چون می دانست که بدون پرسیدن، معلوم می شود که داوودعليه‌السلام چه می خواهد بسازد. از او سؤ ال نکرد، بلکه صبر کرد تا اینکه فهمید داوودعليه‌السلام به وسیله آن آهن، زره ساخت.

178 نیکی به بدان، برای هدایت آنها

پارسایی در مناجات خود می گفت: (خدایا! بر بدان رحمت بفرست، اما نیکان خود رحمتند و آنها را نیک آفریده ای.)

از این رو می گویند: فریدون (شاه باستانی که بر ضحاک ستمگر پیروز شد و خود به جای او نشست) دستور داد خیمه بزرگ شاهی برای او در زمینی وسیع ساختند. پس از آنکه آن سراپرده زیبا و عالی تکمیل شد، به نقاشان چنین دستور داد تا این را در اطراف آن خیمه با خط زیبا و درشت بنویسند و رنگ آمیزی کنند:

(ای خردمند! با بدکاران به نیکی رفتار کن، تا به پیروزی از تو راه نیکان را برگزینند.)

179 محرومیت اهل کمال از زینتهای دنیا

از یکی از بزرگان پرسیدند: (با اینکه دست راست دارای چندین فضیلت و کمال است، چرا بعضی انگشتر را در دست چپ می کنند؟)

او در پاسخ گفت: (مگر نمی دانی که همیشه اهل کمال و صاحبان فضل، از نعمتهای دنیا محروم هستند؟!)

180. یا بخشنده باش یا آزادمرد

از حکیم فرزانه ای پرسیدند: با اینکه خداوند چندین درخت مشهور و بارور آفریده است، مردم هیچ کدام از آنها را به عنوان (آزاد) یاد نکنند، مگر درخت (سرو) را با اینکه این درخت میوه ندارد، حکمت چیست که تنها این درخت را آزاده خوانند و از او به نیکی یاد نمایند؟!(447)

پایان این کتاب را با قسمت پایانی گلستان سعدی، تغییر در عبارت پردازی، زینب می دهیم که گوید:

(غالب گفتار سعدی، طرب انگیز است و طیبت آمیز... بر رأی روشن صاحبدلان که روی سخن در ایشان است، پوشیده نماند که در موعظه های شافی را در سلک عبارت کشیده است و داروی تلخ نصیحت، به شهد ظرافت برآمیخته تا طبع ملول ایشان، از دولت قبول، محروم نماند.)

الحمد لله رب العالمین

به امید بهروزی و پیروزی و سرانجام نیک