شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

باب ششم: تلاوت قرآن

تشویق به خواندن قرآن

قرآن، خود یكی از اقسام ذكر است و می تواند در هر فایده ای كه ذكر و دعا دارند قائم مقام آن دو گردد: تحریك، تشویق، جلب منافع و دفع ضررها كه در آینده نزدیك این را خواهی دید، به علاوه شرف مزیدی كه بر آن دو دارد به دلیل:

1 - قرآن، سخن خداست.

2 - اسم اعظم در قرآن است.

3 - قرآن، چشمه جوشان علم است.

حفص بن غیاث از زهری نقل كرده است كه گفت: شنیدم حضرت امام زین العابدین عليه‌السلام می فرمود:

737 - ( ایات القران خزائن العلم فكلما فتحت خزانه فینبغی لك ان تنظر ما فیها ) .

یعنی: آیات قرآن، گنجینه های علم هستند كه هرگاه گنجینه ای از آن باز شد، بر تو است كه بنگری در آن، چه چیزی قرار دارد .

4 - تلاوت قرآن و ازدیادش، انتشار دادن معجزه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و موجب نگاه داشتن آن بر تواتر است.

4 - تلاوت قرآن و ازدیادش، انتشار دادن معجزه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و موجب نگاه داشتن آن بر تواتر است.

5 - در تلاوت قرآن، هر حرفش بنابر ادله ای كه خواهد آمد، ثوابهایی دارد و حال آنكه چنین ثوابی در مورد غیر قرآن نیامده است، پس بر ماست كه مقداری از اخبار مربوطه را بیاوریم:

الف - رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روایت شده است كه فرمود:

738 - ( قال الله تبارك و تعالی: من شغله قراءه القران عن دعائی و مسالتی اعطیته افضل ثواب الشاكرین ) .

یعنی: خداوند تبارك و تعالی فرمود: هر كس كه قرائت قرآن او را از دعا كردن و سوال از من باز دارد، به او برترین ثوابی را كه به شاكرین می دهم، عطا خواهم نمود .

ب - شیخ كلینی رحمه‌الله : از پیامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل كرده است كه فرمود:

739 - ( من اعطاه الله القران فرای ان احدا اعطی افضل مما اعطی فقد صغر عظیما و عظم صغیرا ) .

یعنی: كسی كه خداوند به او قرآن داده اگر گمان كند احدی بهتر از آن را دارد، به تحقیق چیز با عظمتی را كوچك و چیز كوچكی را با عظمت شمرده است .

ج - و از آن حضرت روایت شده است كه فرمود:

740 - ( اذا التبست علیكم الامور كقطع اللیل المظلم فعلیكم بالقران فانه شافع مشفع و شاهد مصدق، من جعله امامه قاده الی الجنه، و من جعله خلفه ساقه الی النار، و هو اوضح دلیل الی خیر سبیل، من قال به صدق و وقف، و من حكم به عدل، و من اخذ به احر ) .

یعنی: هرگاه كارها چون شب ظلمانی برایتان مشتبه و تاریك گردید، بر شما باد به قرآن، چون او شفیعی است كه شفاعتش پذیرفته و شاهدی است كه تصدیق شده است، هر كس كه او را رهبر خویش گرداند، وی را به بهشت رهنمون می سازد و هر كس كه بدان پشت پا زند، به جهنم سوقش می دهد. قرآن روشن ترین راهنما به سوی بهترین راههاست هر كس كه بر اساس قرآن سخن گفت، مردم وی را تصدیق می كنند و توفیق می یابد و هر كسی كه بر اساس قرآن قضاوت و حكومت كرد، بر اساس عدل حكومت نمود و هر كس كه آن را گرفت (و بدان عمل كرد) پاداش، نصیبش می گردد .

د - لیث بن سلیم گ وید : پیامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

741 - ( نوروا بیوتكم بتلاوه القران ولا تتخذوها قبورا كما فعلت الیهود و النصاری صلوا فی البیع و الكنائس، و عطلوا بیوتهم، فان البیت اذا كثر فیه تلاوه القران كثر خیره و امتع اهله و اضاء لاهل السماء كما تضی ء نجوم السماء لاهل الارض ) .

یعنی: خانه های خود را با تلاوت قرآن، نورانی كنید و آنها را چون قبرستان قرار ندهید، همانطور كه یهود و نصاری چنان كردند كه در معابد و كنیسه ها نماز می گزاردند و خانه های خویش را تعطیل نمودند؛ چون هرگاه در خانه ای قرآن زیاد تلاوت شود، خیرش زیاد می گردد و آن خانواده بهره مند می گردند و برای اهل آسمان نور می دهد همچنانكه ستارگان آسمان برای اهل زمین، نور افشانی می كنند .

ه - از حضرت صادق عليه‌السلام روایت است كه فرمود:

724 - ( ان البیت اذا كان فیه المسلم یتلو القران یتراءاه اهل السماء كما یتراءی اهل الدنیا الكوكب الدری فی السماء ) .

یعنی: هرگاه انسان مسلمان در خانه قرآن بخواند، اهل آسمان آن خانه را آنگونه می بینند كه اهل دنیا ستاره درخشنده را در آسمان می نگرند .

و - از حضرت رضا عليه‌السلام نقل است كه پیامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

743 - ( اجعلوا لبیوتكم نصیبا من القران، فان البیت اذا قری ء تیسر علی اهله، و كثر خیره، و كان سكانه فی زیاده، و اذا لم یقرا فیه القران ضیق علی اهله، و قل خیره، و كان سكانه فی نقصان ) .

یعنی: برای خانه هایتان بهره ای از قرآن قرار دهید كه اگر در خانه ای قرآن خوانده شود، كارها بر اهلش آسان شده، خیرش زیاد می گردد و ساكنینش در فزونی هستند و اگر در خانه ای قرآن تلاوت نگردد، بر اهلش تنگ شده، خیرش كم می گردد و ساكنینش در نقصان قرار دارند .

ز - امیر المؤمنین عليه‌السلام فرمود:

744 - ( ین بغی للمومن ان لا یموت حتی یتعلم القران او یكون فی تعلمه ) .

یعنی: بر مومن سزاوار است كه تا نمرده، قرآن را بیاموزد یا در راه یاد گیری آن باشد .

ح - حسین بن ابی الحسین دیلمی در كتابش از آن حضرت روایت كرده است كه فرمود:

745 - ( قراءه القران افضل من الذكر، و الذكر افضل من الصدقه، و الصدقه افضل من الصیام و جنه من النار ) .

یعنی: قرائت قرآن از ذكر برتر است و ذكر از صدقه و صدقه از روزه و روزه سپر است در برابر آتش .

و فرمود:

746 - ( لقاری ء القران بكل حرف یقرا فی الصلاه قائما مائه حسنه، و قاعدا خمسون حسنه و متطهرا فی غیر الصلاه خمس و عشرون حسنه، و غیر متطهر عشر حسنات، اما انی لا اقول: المر حرف بل له بالالف عشر و باللام عشر و بالمیم عشر و بالراء عشر ) .

یعنی: كسی كه قرآن را در حالت ایستاده در نماز قرائت كند، در برابر هر حرفی كه می خواند، یكصد حسنه و اگر نشسته باشد، پنجاه حسنه و اگر با وضو در غیر نماز بخواند، بیست و پنج حسنه و بدون وضو، ده حسنه دارد. آگاه باشید كه من نمی گویم: المر یك حرف است بلكه در برابر حرف الف، ده حسنه، در برابر لام ده حسنه، در برابر میم، ده حسنه و در برابر راء ده حسنه دارد .

ط - بشر بن غالب اسدی از حضرت امام سجاد عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

747 - ( من قرا ایه من كلام الله تعالی و عزوجل فی صلاته قائما یكتب الله له بكل، حرف مائه حسنه، فان قراها فی غیر الصلاه كتب الله له بكل حرف عشرا، فان استمع القران كان له بكل حرف حسنه، و ان ختم القران لیلا صلت علیه الملائكه حتی یصبح، و ان ختمه نهارا صلت علیه الحفظه حتی یمسی و كانت له دعوه مجابه و كان خیرا له مما بین السماء الی الارض ) .

یعنی: هر كس كه در حال ایستاده، در نماز، آیه ای از كلام خداوند متعال را تلاوت كند، خداوند در برابر هر حرف یكصد حسنه برایش می نویسد و اگر در غیر نماز بخواند، خداوند سبحان در برابر هر حرف، ده حسنه برایش می نویسد و اگر قرآن را گوش كند در برابر هر حرف یك حسنه دارد. اگر در شب، قرآن را ختم كند، ملائكه تا صبح بر او صلوات و درود می فرستند و اگر در روز ختم نماید!، ملائكه ای كه حافظ اویند تا شب بروی درود خواهند فرستاد، چنین كسی، دعایش مستجاب است و بهتر از آنچه میان آسمان تا زمین است برایش خواهد بود .

راوی گوید: عرض كردم این برای كسی كه قرآن بخواند، اما كسی كه نخواند چطور؟ فرمود:

( یا اخا بنی اسد، ان الله جواد ما جد كریم اذا قرا ما سمعه اعطاه الله ذلك ) .

یعنی: ای برادر بنی اسد! خداوند متعال بخشنده و بزرگوار كریم است، اگر هر آنچه را كه می شنود، بخواند، متعال همانطور به او عطا خواهد كرد .

ی - عبد الله بن سلیمان از حضرت امام باقر عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

748 - ( من قرا القران قائما فی صلاته كتب الله له بكل حرف مائه حسنه، و من قراه فی صلاته جالسا كتب الله له بكل حرف خمسین حسنه، و من قراه من غیر الصلاه كتب الله بكل حرف عشر حسنات ) .

یعنی: هر كس كه قرآن را در حال ایستاده، در نمازش قرائت كند، خداوند در برابر هر حرف، یكصد حسنه می نویسد. و هر كس در حال نشسته، در نماز، قرآن تلاوت نماید، خداوند در برابر هر حرف، پنجاه حسنه برایش می نویسد.

و هر كه در غیر نماز آن از تلاوت نماید، در برابر هر حرف، ده حسنه برایش خواهد نوشت .

ب - از حضرت صادق عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

749 - ( من قرا حرفا و هو جالس فی صلاته كتب الله به خمسین حسنه، و محی عنه خمسین سیئه، و رفع له خمسین درجه، و من قرا حرفا و هو قائم فی صلاته كتب الله له مائه حسنه، و محا عنه ماه سیئه، و رفع مائه درجه، و من ختمه كانت له دعوه مستجابه موخره او معجله، قال: قلت: جعلنی الله فداك ختمه كله قال: ختمه كله ) .

یعنی: هر كس كه یك حرف را در حال نشسته در نماز قرائت كند، خداوند در برابرش پنجاه حسنه برایش می نویسد و پنجاه گناه را از او پاك می گرداند و پنجاه درجه برایش بالا خواهد برد. و هر كسی كه حرفی را در حال ایستاده در نماز بخواند، خداوند یكصد حسنه برایش می نویسد و یكصد گناه را از او پاك می كند و یكصد درجه برایش بالا می برد و هر كس كه قرآن را ختم كند، یك دعایش مستجاب است یا با تاخیر و یا فوری. راوی گوید: عرض كردم فدایت شوم! كل قرآن را ختم كند؟

فرمود: كل قرآن را ختم كند .

از منصور از حضرت صادق عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

750 - ( سمعت ابی قال: یقول رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ختم القران الی حیث علم ) .

یعنی: شنیدم پدرم می گفت: رسول خدا می فرمود: قرآن را تا آنجا كه می داند ختم كند .

ل - از امام صادق عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

751 - ( من استمع حرفا من كتاب الله من غیر قراءه كتب الله له حسنه، و محا عنه سیئه، و رفع له درجه ) .

یعنی: كسی كه حرفی از كتاب خدا را بشنود ولی نخواند، خداوند متعال حسنه ای به او خواهد داد و گناهی را از او پاك خواهد كرد و برایش درجه ای بالا خواهد برد .

م - خالد بن مارد فلانسی از ابی حمزه از امام باقر عليه‌السلام نقل كرده است كه فرمود:

752 - ( من ختم القران بمكه من جمعه الی جمعه او اقل من ذلك، او اكثر، و ختمه فی یوم الجمعه كتب الله له من الاجر و الحسنات من اول جمعه كانت فی الدنیا الی اخر جمعه تكون فیها، و ان ختمه فی سائر الایام فكذلك ) .

یعنی: كسی كه در مكه از یك جمعه تا جمعه دیگر، قرآنی ختم كند یا كمتر یا بیشتر از آن، ولی پایانش در روز جمعه باشد، خداوند برایش از اولین جمعه ای كه در دنیا بود تا آخرین جمعه ای كه در دنیا خواهد آمد، پاداش و حسنه می نویسد، و اگر در سایر روزها نیز قرآن را ختم نماید، این چنین خواهد بود .

ن - سعد بن طریف از امام باقر عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

753 - ( قال رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : من قرا عشر ایات فی لیله لم یكتب من الغافلین، و من الغافلین، و من قرا خمسین ایه كتب من الذاكرین، و من قرا مائه ایه كتب من القانتین، و من قرا مائتی ایه كتب من الخاشعین، و من قرا ثلاثماثه ایه كتب من الفائزین، و من قرا خمسمائه ایه كتب من المجتهدین، و من قرا الف ایه كتب له قنطار من بر، و القنطار خمس عشره الف مثقال من الذهب، و المثقال اربعه و عشرون قیر اطا اصغرها مثل جبل احد و اكبرها ما بین السماء و الارض ) .

یعنی: رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: كسی كه ده آیه در یك شب بخواند، نامش جزء غافلین نوشته نخواهد شد، و هر كس كه پنجاه آیه بخواند، از ذاكرین خواهد بود. و هر كس كه صد آیه بخواند، از قانتین (فرمانبرداران) است. و هر كس كه دویست آیه بخواند، جزء خاشعین نوشته می شود، و هر كس كه سیصد آیه بخواند از فائزین (رستگاران) محسوب می شود و هر كس كه پانصد آیه بخواند از مجتهدین می باشد. و هر كس كه هزار آیه بخواند قنطاری از نیكوكاری برایش نوشته می شود كه یك قنطار پانزده هزار مثقال از طلاست و یك مثقال، بیست و چهار قیراط است كه كمترینش مانند كوه احد و بزرگترینش ما بین آسمان و زمین است .

قرائت قرآن قبل از خواب

سزاوار است كه انسان تا چیزی از قرآن نخوانده، نخوابد. فضیل بن یسار از حضرت صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

756 - ( ما یمنع التاجر منكم المشغول فی سوقه اذا رجع الی منزله ان لا ینام حتی یقرا سوره من القران فیكتب له مكان كل ایه یقراها عشر حسنات و یمحی عنه عشر سیئات ) .

یعنی: تاجر مشغول در بازارتان را چه چیز مانع می شود كه وقتی به منزل باز گشت، تا سوره ای از قرآن را نخوانده، نخوابد كه دی این صورت در برابر هر آیه ای كه قرائت می كند، ده حسنه برایش نوشته می شود و ده سیئه از او محو می گردد .

داشتن قرآن در خانه و از روی آن خواندن

داشتن قرآن در خانه مستحب است كه حضرت صادق عليه‌السلام فرمود:

755 - ( انه لیعجبنی ان یكون فی البیت مصحف یطرد الله عزوجل به الشیاطین ) .

یعنی: دوست دارم در خانه قرآنی باشد كه خداوند عزیز و جلیل به واسطه آن، شیاطین را طرد نماید .

و سزاوار است كه هنگام قرائت قرآن در آن بنگرد اگر چه دارای قرائتی نیكو و حافظ قرآن باشد و غلط نخواند كه حضرت صادق عليه‌السلام فرمود:

756 - ( ثلاثه تشكو الی الله العزیز الجلیل: مسجد خراب لا یصلی فیه اهله، و عالم بین جهال، و مصحف معلق قد وقع علیه الغبار لا یقرا فیه ) .

یعنی: سه گروه هستند كه به درگاه خداوند عزیز و جلیل شكایت می برند: مسجد خرابی كه اهلش در آن نماز نخوانند، عالمی كه میان جاهلان باشد (و از او استفاده ای نشود) و قرآنی كه رها شده و بر آن گرد و غبار نشسته و كسی از رویش نخواند .

اسحاق بن عمار گوید به حضرت صادق عليه‌السلام عرض كردم: فدایت شوم! من قرآن را از بر هستم، آیا از حفظ بخوانم بهتر است یا از روی كتاب؟ فرمود:

757 - ( لا، بل اقراه و انظر و انظر فی المصحف فهو افضل، اما علمت ان النظر فی المصحف عباده؟ ) .

یعنی: نه، بلكه بخوان و در قرآن نظر كن كه این بهتر است، آیا نمی دانی كه نگاه كردن در قرآن عبادت است؟ .

و از آن حضرت است كه:

758 - ( من قرا فی المصحف متع ببصره، و خفف عن والدیه ولو كانا كافرین ) .

یعنی: كسی كه از روی قرآن بخواند، عمر چشمش زیاد می گردد و برای پدر و مادرش تخفیف داده می شود اگر چه كافر باشند .

و از آن حضرت نقل شده است كه از قول پیامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

759 - ( لیس شی ء اشد علی الشیطان من القراءه فی المصحف نظرا و المصحف فی البیت یطرد الشیطان ) .

یعنی: چیزی بر شیطان سخت تر از این نیست كه قرآن خوانده شود در حالی كه در آن نظر می گردد و قرآنی كه در خانه باشد، شیطان را طرد می نماید .

مداومت بر حفظ قرآن

بر كسی كه قرآن را حفظ كرده، سزاوار است بر تلاوتش مداومت داشته باشد و آن را فراموش نكند تا مبادا از این راه روز قیامت، تاسف و حسرت گریبانگیرش گردد.

عبد الله بن مسكاناز یعقوب احمر روایت كرده است كه گفت: به حضرت صادق عليه‌السلام عرض كردم: فدایت شوم! رنجها و مصیبتهایی به من می رسد كه بسیاری از چیزهای خوب را فراموش می كنم و برایم باقی نمی ماند، حتی مقدای از قرآن نیز از دستم رفته است - راوی گوید: نام قرآن را كه بردم حضرت ناراحت شده - فرمودند:

760 - ( ان الرجل لینسی السوره من القران فتاتیه یوم القیامه حتی تشرف علیه من درجه من بعض الدرجات فتقول: السلام علیك، فیقول: و علیك السلام، من انت؟ فتقول: انا سوره كذا و كذا ضیعتنی و تركتنی، اما لو تمسكت بی بلغت بك هذه الدرجه ثم اشار باصبعه ثم قال: علیكم بالقران فتعلموه فان من الناس من یتعلم لیقال: فلان قاری ء، و منهم من یتعلمه و یطلب به الصوت لیقال: فلان حسن الصوت و لیس فی ذلك خیر، و منهم من یتعلمه فیقوم به فی لیله و نهاره ولا یبالی من علم ذلك و من لم یعلمه ) .

یعنی: فردی سوره ای از قرآن را فراموش می كند، روز قیامت همان سوره در درجه ای از درجات بر او مشرف می شود و می گوید: السلام علیك. او در جواب می گوید: و علیك السلام، تو كیستی؟ می گوید: فلان سوره و فلان سوره ای هستم كه مرا واگذاشتی و تركم نمودی، اگر نگاهم می داشتی تو را به این درجه می رساندم - در این حال با انگشتش اشاره كرد، آنگاه فرمود: - بر شما باد به قرآن تا آن را فرا گیرید كه بعضی از مردم آن را می آموزند تا گفته شود: فلانی قاری است.

و برخی آن را می آموزند و هدفشان فقط صد است كه گفته شود فلانی خوش صوت است، در اینها خیری نیست، اما برخی هم قرآن را می آموزند و شبانه روز بر این كار مداومت دارند و برایشان فرقی نمی كند كه كسی این را بداند یا نداند .

و از آن حضرت است كه:

761 - ( من نسی سوره من القران مثلث له فی صوره حسنه و درجه رفیعه فی الجنه فاذا راها قال: من انت؟ ما احسنك لیتك لی، فتقول: اما تعرفنی؟ انا سوره كذا و كذا لو لم تنسنی لرفعتك الی هذا ) .

یعنی: كسی كه سوره ای از قرآن را فراموش كند، آن سوره در یك چهره زیبا و درجه ای بالا در بهشت برایش تمثل می یابد، وقتی آن را دید، به او می گوید: تو كیستی؟ چه زیبایی!ای كاش برای من بودی! می گوید: آیا نمی شناسی؟ من فلان سوره و فلان سوره ام، اگر فراموشم نكرده بودی، تو را تا اینجا بالا می آوردم .

و از حضرت صادق عليه‌السلام نقل است كه فرمود:

762 - ( القران عهد الله الی خلقه فینبغی للمسلم ان ینظر فی عهده و ان یقرا فی كل یوم خمسین ایه ) .

یعنی: قرآن، عهد خدا به سوی خلق اوست، پس سزاوار است برای یك مسلمان كه در عهدش نظر كند و در هر روز، پنجاه آیه بخواند .

هیثم بن عبید روایت كرده است كه:

763 - ( سالت ابا عبد الله عليه‌السلام عن رجل قرا القران ثم نسیه ثم یتذكر فرددت علیه ثلاثا اعلیه فیه حرج؟ قال: لا ) .

یعنی: از حضرت صادق عليه‌السلام درباره مردی سوال كرم كه قرآن را خواند و بعد فراموش كرد، سپس به یاد آورد تا سه مرتبه، آیا اشكالی دارد؟ فرمود: خیر .

برخی از فواید قرآن

بدانكه در قرآن، بزرگترین پادزهر و یاقوت سرخ و خواص غریب و معجزات عجیب، نهفته است. نه آن را می توان به كوه بلند و سر به فلك كشیده تشبیه كرد كه مقامش از آن بالاتر است و نه به اقیانوسها كه از آن عظیم تر می باشد.

اگر به موعظه های و تهدیدها بنگری. می بینی كه خطیب توانا و واعظ بلیغ و گویا از قرآن بهره برده. و اگر به احكام و دستورات حلال و حرام نظر بیفكنی، مرا می یابی كه فقیه حاذق و مفتی صادق از دریای قرآن، برداشت كرده است! و اگر به بلاغت و فصاحت توجه كنی، می فهمی كه بلیغان از چشمه قرآن كسب فیض كرده اند.

ادیب خبره و هوشیار ماهر، افتخارشان به توجیه و تفسیر معانی قرآن و شناخت و روشها و مبانی آن است.